Topraktan Geldik, Toprağa Gideceğiz: Bir Düşünceye Eleştirel Bakış
Topraktan geldik toprağa gideceğiz, klişe bir ifade… Ama klişe olmasının bir nedeni var: Çünkü herkesin bildiği, herkesin ezbere söylediği bir gerçek. Bu söz, bazen hayatın geçici olduğunu hatırlatmak amacıyla, bazen de dinsel bir öğreti olarak kullanılıyor. Ancak bu kadar yaygın kullanılan bir sözün derinliğine inmeden, yüzeysel bir şekilde hep aynı şekilde tekrar edilmesi, bence büyük bir sorundur. Hadi, şimdi bu cümleyi hem güçlü hem de zayıf yönleriyle ele alalım. Arapçası nedir, tam olarak ne demek, ve neden bu kadar popüler? Sorular o kadar çok ki, gelin bunları birlikte tartışalım.
Topraktan Geldik, Toprağa Gideceğiz: Anlamı ve Derinliği
Bu cümleyi duyan herkes, çok basit bir anlam çıkartır: İnsan, hayatının sonunda toprağa karışacak ve sonunda bütün varlıklar gibi, toprakta eriyecek. Hani filozofların deyimiyle, “dust to dust” (tozdan toza) ifadesine benzer. Arapçaya gelince, “مِنَ التُّرَابِ جَئْنَا وَإِلَيْهِ نَعُودُ” (min al-turabi ji’na wa ilayhi na’ud) şeklinde bir karşılık bulunur. Ne demek? Aynı şey: Biz topraktan geldik, toprağa döneceğiz. Gayet sade bir ifade, değil mi? Herkesin kabul ettiği bir gerçek, ama ne kadar derinlemesine düşündük, onu sorgulamalıyız.
İlk bakışta, bu cümle çok rahatlatıcı olabilir: Yani, dünya ve yaşam geçici. Her şeyin bir sonu var ve sonunda hepimiz bu dünyadan göçüp gideceğiz. Bu inanç, bir anlamda hayatın anlamını kabullenmek gibi. Ama biraz daha derin düşününce, bu kadar basit bir hakikat bizi nereye götürüyor? Ne kadar rahatlatıcı bir mesaj olsa da, bazen bu söz, hayatın sorumluluklarını üstlenmekten kaçanlar için bir tür bahane olabilir. “Ne yapalım, toprak olduğumuza göre hayat da geçici” deyip sorumlulukları bir kenara koyan çok insan var. Bu perspektiften bakıldığında, bu klişe biraz daha bencilce ve rahatlatıcı olmaktan çıkıp, insanları tembelliğe itiyor gibi görünüyor. Ya da belki de çok fazla hayatın anlamını sorgulamadan, bir şeyleri değiştirmemek için kullanılan bir gerekçe haline geliyor. Kim bilir?
Bu Sözün Güçlü Yanları: Kabullenme ve Derinlik
Şimdi bu cümlenin güçlü taraflarını ele alalım. Bence bu söz, insanlara hayatın geçici olduğunu hatırlatıyor ve ölümün de bir parçası olduğunu kabul etmelerini sağlıyor. Herkesin er ya da geç toprakla buluşacağı gerçeği, bazıları için korkutucu olabilirken, diğerleri için rahatlatıcı bir şey. Bu kabulleniş, aslında insanın kendi sınırlarını ve dünyadaki yerini anlaması açısından önemli bir farkındalık yaratabilir. Özellikle modern toplumda, insanlar sürekli bir başarı, para ve güç peşinden koşarken, “topraktan geldik toprağa gideceğiz” gibi bir düşünce, insanları daha alçakgönüllü ve daha derin düşünmeye sevk edebilir. Evet, yaşam geçici, ama bu gerçeği kabul etmek, insanı daha anlamlı bir yaşam sürmeye yönlendirebilir.
Bir anlamda, bu düşünce, bireysel farkındalık yaratabilir. Mesela, bir gün kaybettiğiniz birinin ardından bu sözü söylediğinizde, belki o an biraz daha güçlü hissedebilirsiniz. Yani, en azından ruhsal anlamda kabul etmek, bu dünyadaki geçici varlığınızı anlamanızı sağlar. Bu tür bir kabulleniş de insanı daha dengeli kılabilir. Gerçekten de, bu söz “ne kadar dünyaya bağlı olursak olalım, sonunda toprağa karışacağız” düşüncesiyle, insanların daha sade ve huzurlu yaşamlar sürmesine katkı sağlayabilir. Tabii, bunun herkes için geçerli olup olmadığını tartışmak da ayrı bir mesele.
Topraktan Geldik Toprağa Gideceğiz: Zayıf Yanları
Şimdi gelelim bu cümlenin zayıf yönlerine. Her şeyin bir sonu olduğu gerçeği, insanları daha derin düşünmeye sevk edebilir, ancak aynı zamanda “toprağa döneceğiz” düşüncesi insanları hayatın anlamını sorgulamaktan, daha fazla üretmekten ve yaşadıkları dünyayı iyileştirmekten alıkoyabilir. Yani, hayatın anlamını kabullenmek, bazen insanların elini kolunu bağlayabilir. Bu cümle, özellikle toplumda sürekli bir “bireysel başarı” anlayışı pompalanırken, kolektif bir amaç gütmeyi, başkalarına yardım etmeyi ya da dünyayı daha iyi bir yer yapmayı düşünmeyi engelleyebilir.
Mesela, her gün sosyal medyada insanlar sürekli olarak başarı hikayeleri paylaşıyor, dünyanın dört bir yanındaki adaletsizliklere karşı seslerini çıkarıyorlar. Ama aynı insanlar, “topraktan geldik, toprağa gideceğiz” diyerek, hayatın anlamını sorgulamadan her şeyi olduğu gibi kabulleniyorlar. Bu, bir bakıma rahatlatıcı olabilir ama insanı harekete geçirecek bir düşünce değil. Bu cümleyi hayatınızdaki eksiklikleri görmek yerine, bir tür kaçış noktası olarak kullanmak ne kadar sağlıklı olur? O yüzden bu cümle bazen fazla pasif, fazla tembelce bir yaklaşım olabilir.
Sonuçta: Toprağa Giderken Ne Yapmalıyız?
İşin özü şu: “Topraktan geldik toprağa gideceğiz” lafı, temelde doğru olsa da, anlamı çok daha geniş ve derin. Bu düşünceyi rahatlatıcı bir şekilde alıp hayatınızı sürekli kabullenme içinde geçirmek, kolaycılık olur. Ama aynı zamanda bu düşünceyi insanın geçici varlığını hatırlayarak, yaşadığı dünyayı daha iyi hale getirme gayretiyle alırsanız, o zaman gerçekten anlamlı olabilir. Benim sorum şu: Bu dünyada, geçici bir varlık olduğumuzu biliyor muyuz ve bu farkındalıkla daha iyi bir insan olabilir miyiz? Ya da sadece “ne yapalım, toprak olacağız” diye geçiştirmeyi mi tercih ediyoruz? Belki de buna kendi cevabımızı vermek, yaşamın en büyük sorusu.