Merhaba dostlar, bugün duygular, beden ve kalp atışlarımız arasındaki o hassas çizgiyi biraz kurcalamak istiyorum: “Depresyon” döneminde tansiyon düşer mi, yani ruh hâlimizin bedenimizdeki fizyolojik karşılığı nasıl olabilir? Gelin, bilimsel verilerle, gerçek araştırmalarla ama bir arkadaş sohbeti samimiyetinde bu konuyu birlikte düşünelim.
Depresyon Nedir & Vücudu Nasıl Etkiler?
Depresyon; kalıcı üzüntü, ilgi kaybı, enerji azalması, uyku ve iştah bozuklukları gibi ruhsal belirtilerle tanımlanan, ancak aynı zamanda fiziksel etkileri de olabilen bir ruh hâli bozukluğudur. ([Acıbadem][1])
Bu ruhsal durum, yalnızca zihnimize değil; sinir sistemi, otonom sinir sistemi (vücudun düzenleyici sistemleri), hormon dengesi ve dolayısıyla kalp–damar sistemine bile etki edebilir. Özellikle stres, kaygı ve depresif hâllerin vücutta yarattığı kimyasal değişimler, tansiyon ve kalp atış düzeninde değişikliklere neden olabilir. ([ScienceDirect][2])
Bu yüzden, “Ruh halim kötü → Tansiyonum da etkilenir mi?” sorusu, sanılandan daha makul.
Bilim Ne Diyor: Depresyon ile Tansiyon Arasındaki İlişki
Burada akılda tutulması gereken ilk şey: araştırmalar bu konuda net bir konsensüs ortaya koyamıyor; yani bazı çalışmalar depresyonun düşük tansiyonla ilişkili olduğunu, bazıları ise yüksek tansiyon ya da tansiyon düzensizliğiyle ilişkili olduğunu gösteriyor. ([ScienceDirect][2])
Örneğin, uzun dönemli bir topluluk çalışmasında — ruh hâlindeki kaygı ve depresyon seviyesinin yüksek olması — 11 yıl sonra sistolik tansiyonun (kan basıncının üst değeri) düşük olma ihtimalini artırmış. ([Cambridge University Press & Assessment][3]) Bu, depresyonun zaman içinde tansiyon düşüşüyle ilişkili olabileceğini düşündürüyor.
Öte yandan, geniş çaplı bir 2024 çalışmasında, depresif belirtiler ile diyastolik tansiyonun (alt değer) pozitif ilişkiye sahip olduğu, yani depresyondaki kişilerin bazılarında tansiyonun düşmekten ziyade sabit veya yüksek kalabildiği saptanmış. ([Frontiers][4]) Bu da bize gösteriyor ki; depresyon–tansiyon ilişkisi kişisel faktörlere, yaşa, genetiğe ve hayat tarzına göre değişkenlik gösteriyor.
Bazı araştırmacılar, depresyonun kalp–damar sistemi üzerindeki etkilerinin, otonom sinir sistemindeki düzensizlik yoluyla — örneğin kalp atış değişkenliği (HRV) bozulması — oluşabileceğini öne sürüyor. ([arXiv][5]) Yani ruh hâli, günlük ritim, stres seviyesi, uykusuzluk ya da yorgunluk gibi faktörler; tansiyonu da doğrudan etkileyebiliyor.
Neden Bazıları Düşük Tansiyon Yaşar, Bazıları Yüksek?
Buna neden olabilecek bir dizi etken var:
Depresyonun şiddeti ve süresi: Kısa süreli, hafif dönemlerde belki tansiyon değişmezken, kronik, ağır ve uzun süren depresyon dönemlerinde vücut metabolizması, hormon dengesi ve sinir sistemi daha derinden etkilenebilir.
Fiziksel aktivite azalması, iştah değişimi ve kilo / su dengesi bozuklukları: Tüm bunlar kan hacmini, damar direncini ve dolayısıyla tansiyonu etkiler.
Otonom sinir sistemi hassasiyeti: Bazı insanlarda stres ve depresyon sırasında kalp-damar sistemi daha hassas tepki verebilir; bu da tansiyonun düşmesine ya da dalgalanmasına yol açabilir.
İlaç kullanımı ve tıbbi geçmiş: Eğer kişi antidepresan veya tansiyon-düzenleyici ilaç kullanıyorsa, bu durum tansiyonda yükselme ya da düşmeye yol açabilir. ([AHA Journals][6])
Özetle: tek tip bir tepki beklemek yanlış; depresyonun tansiyona etkisi kişiden kişiye değişiyor.
Depresyon → Tansiyon: Sorun Mu, İpucu Mu?
Peki depresyonda tansiyon düşmesi sağlıklı bir durum mu? Aslında hayır — özellikle kronik düşük tansiyon (hipotansiyon) baş dönmesi, halsizlik, yorgunluk, konsantrasyon kaybı gibi fiziksel rahatsızlıklarla beraber gelebilir. Ayrıca bedenin sürekli düşük basınca alışması, organlara yeterli kan gitmemesi gibi riskler doğurabilir. Yani bu, ruh sağlığı ile kalp-damar sağlığı arasındaki karmaşık bağın bir göstergesi olabilir.
Ama aynı zamanda — eğer tansiyon düşmesi gözlemleniyorsa — bu durum vücudun ruhsal stres ve depresyon yüküne nasıl tepki verdiğine dair bir ipucu olarak da okunabilir. “Ruh–beden bağlantısı” diyebileceğimiz bu alan, bazen görünmez tanrıçanın en çarpıcı yönlerinden birini gösterir.
Gelecekte Ne Bekleniyor? Bilim Hangi Kapıları Açıyor?
Son yıllarda — özellikle otonom sinir sistemi, kalp ritmi, damar tepkileri gibi biyobelirteçleri izleyen çalışmalar artıyor. Bazı çalışmalar, basit tansiyon ölçümlerinin ötesinde; kalp atış değişkenliği (HRV), vasküler direnç, kan hacmi, hormon seviyeleri gibi parametreleri izleyerek — depresyonun fizyolojik etkilerini daha hassas gözlemlemeyi öneriyor. ([arXiv][5])
Bu sayede, ileride depresyon riskini ya da şiddetini yalnızca psikolojik değerlendirmelerle değil; düzenli kardiyo–fizyolojik ölçümlerle de izlemek mümkün olabilir. Bu, hem bireysel sağlığımız hem de genel toplum sağlığı için büyük bir adım olur.
Ayrıca pandemi sonrası dönemde artan ruh sağlığı farkındalığıyla birlikte, “psikolojik durum – fiziksel sağlık” arasındaki bağ daha çok araştırılıyor. Belki yakın gelecekte, tansiyon ve kalp-damar parametreleri — ruh sağlığı taramalarının bir parçası haline gelebilir.
Birbirimizle Konuşalım — Siz Ne Gözlemlediniz?
Şimdi size soruyorum: Ruh haliniz kötü olduğunda sizde tansiyon değişikliği — baş dönmesi, yorgunluk, kalp atış hızında farklılık — gibi beden tepkileri oldu mu? Depresyon döneminde tansiyonunuz ölçüldüyse, nasıl bir sonuç çıktı? Sizce ruhsal sağlık ve kalp–damar sağlığı arasındaki bağ yeterince konuşuluyor mu? Yorumlarda birlikte tartışalım, belki yeni gözlemler çıkar, belki birbirimize destek oluruz.
Sağlıklı, dengeli günler dilerim — çünkü ruh ve beden bir bütündür, onu birlikte koruyalım.
[1]: “Depresyon Nedir? Depresyon Belirtileri Nelerdir?”
[2]: “Under pressure: A systematic review of the association between blood …”
[3]: “Effect of anxiety and depression on blood pressure: 11-year …”
[4]: “Association of diastolic and systolic blood pressure with depression: a …”
[5]: “When heart beats differently in depression: a review of HRV measures”
[6]: “Depression Is Associated With Decreased Blood Pressure, but …”